Bilindiği gibi gerek küçük ağlarlar (LAN) üzerindeki, gerek geniş ağlar (WAN) üzerindeki, gerekse İnternet üzerindeki bütün cihazların birbirleri ile konuşmalarını sağlayan protokol ailesidir. LAN ve WAN için tasarlanmıştır ve belirli bir sahibi yoktur.

 

TCP ve IP ağ üzerinde gelen-giden, her iki yönde bilgi akışını kontrol eder. IP bilgilerin ne olduğuyla ilgilenmez. Sadece paketlenmiş bilgileri diğer noktaya yönlendirir. Bunu bir mektup olarak düşünürsek, IP zarfın üzerine gönderilecek olan adresi yazar. TCP ise paketleri gönderir ve yerine ulaşıp ulaşmadığını kontrol eder.

 

Araştırmacıların belli başlı hedefleri vardı ve bu hedefleri gerçekleştirmek için TCP/IP protokollerini geliştirmişlerdir. TCP/IP’nin gerçekleştirdiği bu hedefler:

 

Ø             Bütün üretici firmaların ürettikleri ağ araçlarını kullanabilir.

Ø             Ana bilgisayar, masaüstü, diz üstü bilgisayarlar, el bilgisayarları ve hatta cep telefonları arasında iletim yapabilir.

Ø             Farklı işletim sistemleri arasında veri alışverişi yapabilir.

Ø             Unix sistemlerine uyumludur.

Ø             İnternet üzerinde kullanılabilir.

 

 

 

 

 

 

 

Taşıma katmanında bilgi paketlerini taşımak için TCP  ve UDP olmak üzere iki farklı protokol kullanır. TCP bağlantılı, UDP bağlantısızdır. Bunun anlamı; TCP kaynak sistemden hedef sisteme gönderilen bilgilerin yerine hatasız ulaşıp ulaşmadığını kontrol eder. Hatalı ulaşan paketleri tekrar göndererek hedefe ulaştığından emin olur. UDP’de ise durum farklıdır. Paketler gönderilir ve karşı tarafa hatasız ulaşıp ulaşmadığı ile ilgilenilmez. Kontrol mekanizması kullanılmadığı için hızlı bir iletim yapılır. TCP’de iletim garantili iken UDP hatalı iletim yapabilme ihtimali olması nedeniyle garantili değildir.

 

Bu başlık altında TCP ve UDP protokollerinin nasıl işlediğini ayrı ayrı inceleyelim

 

 

 

TCP birbirinden farklı, çok çeşitli ağ uygulamalarını destekleyen protokollerin katman hiyerarşisi içerisine uyacak şekilde dizayn edilmiş, uçtan uca (alan ve gönderen uçlar) güvenilir iletim yapan bağlantılı (Connection Oriented) bir protokoldür. Yapıları birbirinden farklı ağlar üzerinde de iletim yapabilir.

 

TCP’nin temel görevi; güvenilirlik, kaynak ve hedef uygulama çiftleri arasında güvenli mantıksal bağlantılar kurmaktır. Bu protokolden, İnternetin güvenilir olmayan ortamında belirli alanlarda başarı sağlaması beklenmektedir. Bu alanlar:

 

Ø             Temel Veri Transferi

Ø             Güvenilirlik

Ø             Akış Kontrolü

Ø             Veri Seçiciliği

Ø             Bağlantılar

Ø             Öncelik ve Güvenlik

Ø             TCP İletim İşlemi Modeli

Ø             Arayüzler

 

 

TCP, iki uçtaki farklı kullanıcının iletmek istedikleri verilerin İnternet ortamında transferi için bilgi paketlerinin bazı bölgelerini numaralandırıp sürekli akış halinde, her iki yönde de iletebilir. Gönderen tarafta, üst katmandan gelen paketlenmiş bilgilere TCP başlıklarını ekleyerek bir alt seviyedeki ağ (IP) katmanına iletir

 

 

 

TCP hasar görmüş, kaybolmuş, iki kez gönderilmiş veya İnternet bağlantı sisteminden kaynaklanan bozuk iletilmiş veri paketlerini düzeltmelidir. Bu güvenilirliği sağlamak için ilettiği her veri paketine bir sıra numarası verir.

 

 

Alıcı taraftaki TCP, kendisine gelen veri akış miktarını kontrol edebilir. Her ACK ile birlikte başarılı bir şekilde gelen son paketten sonra kabul edebileceği paket numaralarını gösteren bir liste penceresi gönderici taraftaki TCP’ye ileterek alabileceği veri miktarını sınırlar.

 

 

TCP’nin bu iletişim yeteneklerini aynı anda birden fazla farklı uygulama ile kullanmak isteyebilirsiniz. Bu durumlara karşı TCP, her sunucu için bir port veya adres seti sağlar. İnternet ve ağ katmanlarındaki ağ ve bilgisayar adresleri vardır.

 

 

Yukarıda bahsedilen güvenilirlik ve akış kontrol mekanizmaları alıcı ve gönderici TCP’nin her ikisinin de her bir veri aktarımı için kesin durum bilgilerine bakmasını ve incelemesini ister. Soketler, paket sıra numaraları ve pencere boyutları da dahil, bu bilgilerin kombinasyonuna bağlantı adı verilir.

 

 

Kaynak Port: Gönderen bilgisayarın TCP portu.

 

Hedef Port: Alıcı bilgisayarın TCP portu.

 

Sıra numarası: TCP’nin mesajı tekrar düzgün sırada birleştirmek için kullandığı 32 bitlik bir numaradır.

 

Onay Numarası (Acknowledgment): Eğer ACK biti 1 ise bu alan bir sonraki pakete ait olan ve göndericinin geri bildirimle alıcının geri göndermesini beklediği sıra numarasını içerir.

 

TCP Başlık Uzunluğu: Bu alan 4 bit uzunluğunda ve TCP başlığında kaç adet 32 bitlik kelime olduğunu bildirir. Bu alandaki bilgi segment içinde verinin nerden başladığını gösterir. TCP başlığı 32 bit uzunluğunun katlarıdır.

 

Rezerve: Bu alan gelecekte olabilecek gelişmeler için kullanılmak üzere ayrılmıştır. Değeri daima “0” olmalıdır.

 

TCP, süreçler arası iletişim kurarken sadece gelen komutları kabul etmez. Bunun yanında işlemin kendisinden istediği;

 

Ø             Bağlantı hakkında genel bilgi (Örneğin, kesmeler, uzaktan kapatma, tanımlanmamış uzak soketleri bağlama gibi)

Ø             Çeşitli hata tipleri veya başarı bildiren özel kullanıcı komutlarına yanıtlar,

 

gibi bilgileri geri vermek zorundadır.

 

 

Kullanımı: OPEN (Yerel Port, Uzak Soket, Aktif/Pasif [, zamanaşımı] [, öncelik] [,güvenlik/bölme][, seçenekler] à Yerel Bağlantı Adı

 

Yerel TCP gelen işlemde verilen kimliği tanıyacak ve belirtilen bağlantıyı kullanmak için işlem yetkisini kontrol edecektir.

 

 

Kullanımı: SEND (Yerel Bağlantı Adı, Önbellek Adresi, Bayt Sayısı, PUSH bayrağı, URGENT bayrağı [,Zaman Aşımı])

 

Bu fonksiyon çağrısı belirtilen kullanıcı önbelleğindeki bilginin belirtiler bağlantıya gönderilmesini sağlar. Eğer bağlantı açılmamışsa, SEND fonksiyonu hata verir.

 

 

Kullanımı: RECEIVE (Yerel Bağlantı Adı, Önbellek Adresi, Bayt sayısı) à Bayt Sayısı, Urgent Bayrağı, Push Bayrağı

 

Bu komut, belirtilen bağlantıyla ilişkilendirilmiş alıcı önbelleğe verileri yerleştirir. Eğer OPEN komutu kullanılmamış veya çağrı yapan fonksiyon işlemi bu bağlantıyı kullanmaya yetkilendirilmemişse hata mesajı verir.

 

Kullanımı: CLOSE (Yerel Bağlantı Adı)

 

Bu komut belirtilen bağlantının kapanmasına neden olur. Eğer bağlantı açık değilse veya çağrı yapan fonksiyon bu bağlantıyı kullanmaya yetkili değilse hata mesajı verir.

 

Her ne kadar bağlantı kapatılıyor olsa da bu arada veri alımına devam edilebilir. Çünkü karşı taraf verilerinin son parçalarını gönderiyor olabilir.

 

 

UDP (User Datagram Protocol – Kullanıcı Datagram Protokolü) TCP ile birlikte aynı taşıma katmanında bulunan, kararlı bir iletim gerektirmeyen uygulamalar için geliştirilmiş basit bir iletim protokolüdür.

 

UDP, TCP’den daha hızlı çalışıyor ve daha hızlı iletim yapıyor. TCP her veri paketini gönderdikten sonra alıcıdan onay bekler, paket hatalı iletilmiş mi, bağlantı zayıflamış mı, alıcı doğru paketi mi almış, araya başka bağlantılar mı girmiş, karşı tarafın alabileceğinden daha fazla mı veri gönderilmiş, onay gelmemiş paketleri belirlendi mi, onlar tekrar gönderildi mi gibi birçok olasılığı sürekli kontrol eder. Bu olasılıkların her biri gerçekleştiği anda ayrı ayrı çözümleniyor ve veri iletimi kesinlikle tam olarak gerçekleştirilmiş oluyor.

 

 

UDP protokolü üst katmanında bulunan uygulama programlarına, minimum protokol mekanizması kullanarak hedef bilgisayarda bulunan diğer uygulama programlarına mesaj gönderebilmeleri için bir prosedür sağlar. TCP bağlantı merkezlidir (connection oriented), bağlantının sağlamlığı önceliklidir, UDP ise işlem merkezlidir (transaction oriented), öncelik veri iletme işlemindedir.

 

TCP gibi UDP de verileri paketlere bölerek iletim yapar. Bu paketlere TCP’de segment, UDP’de ise datagram denir. UDP’nin datagram şekli TCP’nin paketlerine benzerdir

 

 

Kaynak Port: Opsiyonel bir alandır, bir bilgi kaybı durumunda ya da başka bir bilgi iletileceğinde mesaj gönderilecek adresin neresi olduğunu, yani göndericinin port numarasını belirtir. Eğer gönderici portu belirtilmezde bu alan “0” bilgisiyle doldurulur.

 

Hedef Port: Bir hedef İnternet adresiyle birlikte anlam kazanan port numarasıdır. Bilgi paketlerinin iletileceği hedef adresi belirtir.

 

Uzunluk: Başlık ve veri alanları dahil UDP paketinin tamamının uzunluğunu belirtir. Bu durumda veri olmasa bile başlık alanları nedeniyle paketin minimum uzunluğu 8 bayt olacaktır.

 

Hata Kontrolü: IP başlığı bilgileri ile mantıksal başlığın toplamının 16 bitlik birlere göre tümleyenidir. Bu alanda, UDP başlığı ve veri sonu, (gerekli ise) iki bayta tamamlamak için “0” ile doldurularak karşı tarafa gönderilir. Alıcı kendisine gelen bu 16 bitlik alanı alarak tümleyen aritmetiğinde çözümler. Sonuçta bütün bitler “1” ise hatasız iletilmiştir. Eğer herhangi bir “0” görülürse, hata olduğu anlaşılır. Bu durumda alınan datagram atılır.

 

 

Bu bölümde, dört katmanlı TCP/IP mimarisinin en üst katmanını oluşturan uygulama katmanının kullanıcıya yakınlığını, bu katmanda iletim nasıl başlıyor, bu katman nasıl kullanılıyor, bu katmanda hangi protokoller hizmet veriyor, bu protokoller nasıl çalışıyor, bunların hepsini öğreneceksiniz.

 

 

Dördüncü ve en üst katman olan uygulama katmanında bulunan protokoller alt katmanda bilgi iletmek ya da almak için bir altta üçüncü katman olan taşıma katmanı protokolleri TCP ve UDP’yi kullanırlar. Göndermek istedikleri bilgileri uygun protokolü seçerek (TCP / UDP) bu bilgileri 4. ve 3. katman arasındaki önbelleğe koyarlar. TCP/UDP önbellekteki bu bilgileri alıp kendi kurallarına göre paketleyip bir attaki 2. katmana iletirler. 2. katmanda bulunan IP de paketlerin İnternet adreslerini üzerlerine ekleyip paketlerin yönlendirmesini yapar ve en alt fiziksel katmana gönderir. 1. katman olan fiziksel katman da verileri belirtilen adreslere fiziksel bağlantılar üzerinden iletir.

 

 

İnternet erişiminde web adreslerini kullanırız. Bunlar bizim bildiğimiz www.meb.gov.tr, www.hotmail.com gibi internet adresleridir. Kullandığımız cep telefonlarında kayıtlı kişileri aramak için rehberden ilgili kişinin ismini seçip arama tuşuna basarız. Aslında aradığımız kişi değil numaradır. Telefonumuz rehber dosyasından isme karşılık gelen numarayı bulur ve bu numarayı arar. İnternet ortamında da durum bundan farklı değildir

 

DNS (Domain Name System – Domain İsim Sistemi), domainleri IP adreslerine çevirmek için kullanılan bir sistemdir.

 

Web tarayıcılarda ve diğer uygulamalarda yazdığımız internet adresleri DNS kullanılarak IP adreslerine dönüştürülürler. DNS sunucular sorumlu oldukları bölgedeki bütün IP adreslerinin karşılık geldiği domainlerin kayıtlarını tutarlar. Bu isimler tam olarak tanımlanmış isimler de olabilir. örneğin “personel.meb.gov.tr” bu isimde “meb.gov.tr” domainin, “personel” ise bu domaindeki bir bilgisayarı ifade eder.

 

 

 

Ø             .com : Ticari kuruluşlar (COMmercial)

Ø             .edu   : Yüksek öğrenim kurumlar (EDUcation)

Ø             .org    : sivil toplum kuruluşlar (ORGanizations)

Ø             .gov   : Hükümete ait kurumlar (GOVernment)

Ø             .mil    : Askeri kurumlar (MILitary)

Ø             .net    : Büyük ağ hizmetleri veren kuruluşlar (NETwork)

Ø             .int     : Uluslar arası organizasyonlar (INTernational)

Ø             .num : Telefon numaraları bulabileceğiniz yerler (NUMbers)

Ø             .arpa : Ters DNS sorgulaması yapılan yerler.

 

Bir bilgisayardan diğerine dosya göndermek ağ kullanımının en önemli işlevlerinden biridir. Bu işler için e-posta eklentilerinden faydalanabilirsiniz. Bu dolaylı yoldan yapılan bir işlemdir. Öncelikle dosya e-posta sunucusuna gider ve alıcının posta kutusuna kaydedilir. Doğrudan yapılan dosya transferi kadar etkin bir yol değildir. Eğer daha hızlı ve etkili bir sonuç istiyor ve alıcının dosyayı hemen almasını istiyorsanız, dosya iletim protokolleri kullanmalısınız.

 

 

Önceleri www şimdi olduğu gibi popüler değilken dosya transferleri için insanlar komut satırı uygulamaları kullanırlardı. O dönemlerde FTP kullanmak için komut satırından komutlar girilirdi. Şimdi ise web tarayıcıları FTP kullanarak dosya indirme işlemlerini yapabilmektedir.

Ayrıca web sunucuda satın aldığınız alana başka kişilerin dosya göndermesi yada sizin sayfanızı oluşturan dosyaları silmesini istemezsiniz. Sizden başkası bu alana girmemelidir. Bu nedenle web sunucunun, sizin bu alana erişiminize izni vermesi için sizi tanıması gerekir. Sizi tanıyabilmesi için de bu alanı satın alırken size bir kullanıcı adı ve şifre verilir. Sizin güvenliğiniz için kullanıcı adı ve şifre girilmeden bu alana kimse erişemez. Kimse bu alandan FTP ile dosyalarınızı alamaz, silemez ve değiştiremez. FTP ile bu alandan dosya almak ve bu alana dosya göndermek için bir dizi işlemi yerine getirmek gerekir.

 

Ø             Bir FTP servisini kullanabilmek için bir FTP istemci uygulaması açılır.

Ø             Bağlanılacak olan FTP sunucunun IP adresi ilgili alana girilir.

Ø             Bu sunucuya bağlanmak için yetkili kullanıcı adı ve şifre sorulur.

Ø             Kullanıcı adı ve şifre ilgili pencerede girilerek FTP sunucuya bağlanılır.

 

 

Bir FTP bağlantısı açtığınızda port 20 ve port 21 olmak üzere iki porta birden bağlanırsınız. Bu iki port iki farklı işleve sahiptir. Port 20, veri portudur, port 21 ise kontrol portudur.

 

 

Kontrol portu, FTP’de komut ve bu kotlara verilen yanıtların iletimi için kullanılır. İstemci komut gönderir ve sunucu bu komutlara 21 numaralı port üzerinden yanıt verir.

 

 

 

TFTP, LAN üzerinde kullanıma daha uygundur. FTP’nin küçültülmüş hali olarak da düşünülebilir. FTP, TCP iletimi kullanırken TFTP daha basit ve hızlı olan UDP iletimi kullanılır. UDP kullanımı da TFTP’yi biraz güvensiz hale getirebilir.

 

TFTP, FTP kadar işlevsel değildir. Örneğin, TFTP’de dizin oluşturma/silme, dosya silme gibi işlemler yapma imkanınız yoktur. Bağlantı kurduğunuzda sizden kullanıcı adı veya şifre istemez. Güvenlik açığı çoktur. Basit yapısı nedeniyle routerler erişim listelerini ve konfigürasyon bilgilerini bu protokolü kullanarak iletir.

 

 

 

 

 

 

 

HTTP, Web sunucular ve Web Tarayıcı (Internet Explorer, Mozilla, Opera vb.) arasında Web üzerinden veri Transferi yapmalarını sağlayan bir protokoldür

. HTTP daha çok, 80 numaralı TCP portu üzerinden güvenilir TCP bağlantılarını kullanır. Bu kullanıcı/sunucu işlemleri dört temel adımda gerçekleşir:

 

Ø             Web Tarayıcı sunucuya bağlanır.

Ø             Tarayıcı sunucudan belgeler için istekte bulunur.

Ø             Sunucu tarayıcıya yanıt verir.

Ø             Bağlantı sona erer.

 

SMTP (Basit Posta İletim Protokolü) internetin e-posta standardıdır. İki bilgisayar arasında öncelikli olarak İnternet ve ağlar üzerinden posta iletimi yapan bir uygulama katmanı protokolüdür. Temel işlevi posta göndermektir. Mesajın içeriği yada düzenlenmesi ile ilgilenmez. Yalnızca mesajı bil bilgisayardan diğerine taşımakla görevlidir.

 

Ø             TCP bağlantısı kurulur,

Ø             Veri aktarımı ile mesaj gönderilir (data transfer)

Ø             Bağlantı kapatılır.

 

 

SMTP’nin diğer bir kolaylığı da az sayıda komut kullanarak iletim yapmasıdır. SMTP’nin kullandığı komut seti şunlardır:

 

 

Avantajları:

 

SMTP çok yaygındır.

Birçok platform ve servis sağlayıcı tarafından desteklenir.

SMTP uygulama ve yönetim maliyeti çok düşüktür.

SMTP’nin basit bir adres şeması vardır.

 

Dezavantajları:

 

SMTP’nin belirgin fonksiyon tipleri yoktur.

SMTP, X.400’ün güvenlik özelliklerinden yoksundur. Sadeliği, kullanışlılığını sınırlandırmaktadır.

 

Telnet, TELecommunications NETwork teriminin kısaltılmasıdır. Hem uygulama hem de protokolün kendisidir. Aynı isim her ikisi için de geçerlidir. TELNET kullanıcıya ağ üzerinden doğrudan sunucu erişimine izin verir. Kısaca TELNET, uzak sunucu bilgisayara doğrudan erişim sağlar. TELNET 23 numaralı port üzerinden hizmet verir.